Veiligheid is binnen Heijmans een breed gedragen thema. Het GO! (Geen Ongevallen) Programma Team is sinds 2013 actief binnen Heijmans en richt zich op proactief veiligheidsgedrag. Bij aanvang had dat een meer instruerend karakter (controle, werkplekinspecties en toolboxen), maar onze aanpak wordt nu doorontwikkeld naar juist het voeren van het goede gesprek over veiligheid. Sociale veiligheid staat nu ook meer op de voorgrond. Voel je je veilig in de werkomgeving, waar je in zit? 

We proberen om van instructie meer naar een beweging te gaan, waarbij we houding en gedrag willen beïnvloeden in hoe men zelf naar veiligheid kijkt. Best een flinke uitdaging, want hoe krijg je invloed op 4.800 werknemers om die beweging te helpen ontstaan? Daarnaast is er nog een beperking op onze invloed, doordat we met veel onderaannemers werken, waarbij sommigen nog niet helemaal op ons gewenste veiligheidsniveau zitten. 

Veiligheid bij ieder overleg op nummer 1

Ton Hillen, onze voorzitter van de Raad van Bestuur, heeft veiligheid bij ieder overleg altijd op nummer 1 gezet. Dat heeft geresulteerd in het feit dat iedereen een project stil kan leggen, als iemand denkt dat het noodzakelijk is. We gaan dan niet met elkaar in discussie, waarom het project is stil gelegd, maar juist hoe het probleem voor stilleggen kan worden opgelost. 

Veiligheid is voor mij net als het groeien van gras. Je moet het water geven en bemesten. Je kunt niet aan het grassprietje trekken, want dan gaat het fout. Misschien zit veilig werken wel meer aan de softe kant, waar we met beïnvloeding van gedrag veiligheid een meer prominente plek kunnen geven in het dagelijks werk, want een veiligheidscultuur kun je niet opleggen. Wel kun je enigszins veranderen en de tijd ervoor nemen. Je kunt niet zeggen: “Nou ga je het anders doen!”. Het moet groeien vanaf de onderkant. 

En natuurlijk gaat bij ons ook niet alles goed. We hebben, vanuit het verleden, op sommige plekken in de organisatie best nog met een kleilaag te maken. “Oud gedrag” met legitieme belangen als kwaliteit, geld en tijd. Dat is af en toe best nog een worstelpartij, maar zo’n proces kost eerlijkheidshalve ook gewoon tijd. 

We moeten echter niet vergeten dat we de mensen in onze sector de afgelopen decennia getraind hebben in het maken van productie, kwaliteit en het verdienen van geld. Als we nu zeggen: “Veiligheid staat daarvoor”, dan is dat toch best een flinke ommezwaai. We moeten niet verwachten dat iedereen die switch makkelijk maakt. De jeugd staat er wel anders in dan de generatie van mijn leeftijd. Dat moet je je natuurlijk wel realiseren en ook accepteren.  

De primaire veiligheid ligt binnen onze organisatie bij de business zelf. Daarnaast richten we ons als Heijmans op het beïnvloeden van gedrag door gesprekken over veiligheid aan te gaan en iedereen te wijzen op de eigen verantwoordelijkheden. Dit jaar hebben we een cursus verzorgd: Leiders in veiligheid. Open praten met elkaar. Wat doe jij nou aan veiligheid? Geen politiek correcte antwoorden, maar met elkaar de dialoog over welke verantwoordelijkheden je hebt en wat jij eraan doet. Dat gaat logischerwijs gepaard met de nodige persoonlijke dilemma’s, want die zijn er natuurlijk gewoon in de dagelijkse operatie. Stop ik nu met het werk, of denk ik dat het nog veilig genoeg is om door te gaan? Neem ik afscheid van medewerkers op basis van ondermaats veiligheidsbewustzijn, terwijl ik ze eigenlijk nodig heb om het gewenste tempo te kunnen draaien?

Dat zijn logische dilemma’s, waar men dagelijks mee te maken heeft. Veiligheid op nummer 1 is wat dat betreft nooit helemaal zwart/wit. Er zijn ook veel situaties net niet helemaal veilig, maar dan is er ook wel sprake van een moeilijke situatie. Hoe doe je het dan wel?

Wanneer er sprake is van ‘apenkooien’, echt onveilig gedrag, dan is er bij ons niet veel discussie. Als mensen zich niet willen aanpassen aan het door ons verwachte veiligheidsniveau, dan is het gewoon wegwezen. 

Uiteindelijk komt het neer op de kwaliteit van het werkplan

Procesmatig is op het gebied van veiligheid binnen onze organisatie alles geregeld. Risicoanalyses aan het begin van het project, een goede beschrijving van beheersmaatregelen in opdrachten, opname in werkplanningen, vast onderwerp bij project startups en bij startgesprekken voor aanvang van de werkzaamheden. Alles is hiervoor georganiseerd. Of dat altijd goed gaat, daar mag je natuurlijk best je vraagtekens bij zetten, maar alles is er! 

Uiteindelijk komt het neer op de kwaliteit van het werkplan. Zijn alle risicovolle elementen en situaties die kunnen ontstaan daarin beschreven? Hoe wordt dit uiteindelijk gecommuniceerd naar de montageploeg van de onderaannemer aan wie je het uitbesteed hebt? Zijn zij op de hoogte van het werkplan? Weten zij ook in welke situaties zij terecht komen? Hebben zij de juiste beheersmaatregelen bij zich? Weten ze hoe ze de werkzaamheden in de juiste volgorde moeten oppakken om het werk veilig te doen? En hoe zijn de afspraken met de andere onderaannemer die daar ook aan het werk is en die ook zijn veiligheidsmaatregelen moet treffen? Dan kom je dus meer op het gesprek over hoe alles naar elkaar is gecommuniceerd en op welk niveau. 

En probeer daarnaast maar eens in een werkplan alle onveilige situaties of situaties die je kunt tegenkomen te beschrijven. Dat is van tevoren best lastig, terwijl we in dat stadium ook al de kennis van de bouwplaats erbij halen. De werkvoorbereider en de onderaannemer maken in het reguliere proces gezamenlijk een werkplan in overleg met de hoofduitvoerder of bouwplaatsmanager. Er zijn natuurlijk altijd momenten dat een betreffende persoon niet voldoende tijd heeft, iets gewoon niet gezien heeft of men situaties tegenkomt die niet in het werkplan stonden. Die zul je dan toch ter plekke moeten oplossen, terwijl je het liever van tevoren al had opgelost. Daar is naar mijn idee de grootste slag te maken. 

Tijd, oftewel prioriteit, is de cruciale factor

Het gaat over het algemeen over tijd. Tijd, oftewel prioriteit, is de cruciale factor. Je kunt met hulpmiddelen (bijvoorbeeld 3D BIM) en goede overleggen tussen de partijen zaken bewerkstelligen. Ook hierin geldt eigenlijk dat we de mensen zover krijgen dat ze zeggen: “Dit werkplan is nog niet op niveau, dus we gaan ‘m nog niet uitgeven”. Of een uitvoerder die zegt: “Joh, ik heb je werkplan gezien en ik zou eigenlijk volgende week aan de gang gaan, maar ik stuur het werkplan terug, want het is nog niet goed genoeg”. Of een onderaannemer die zegt: “Ja, we hebben dit wel afgesproken, maar ik vind het toch nog niet veilig genoeg voor mijn mensen”. Als we dat kunnen laten gebeuren, dan hebben we echt stappen gezet. 

Uiteindelijk gaat het in de basis allemaal om maakbaarheid en dat gaat hoe dan ook één op één hand in hand met veiligheid. 

Hiervoor stimuleren we de gesprekken met onderaannemers en opdrachtgevers, waarin we juist ook inzetten op het evaluerend karakter. We gaan met onderaannemers in gesprek met de vraag: “Hoe vinden jullie hoe wij de veiligheid op onze werkplek hebben geregeld?”. Hierdoor krijgen we relevante feedback, waar we als organisatie weer van kunnen leren. Dit doen we natuurlijk ook al in een toolbox met onze eigen mensen op de werkvloer. 

We zijn dus al heel actief op het gebied van veiligheid en we zorgen dat er veel kennis en ervaring met elkaar wordt gedeeld. Het blijft echter wel een uitdaging om dit allemaal bijeen te brengen en vanuit de organisatie goed te communiceren. Binnen Heijmans maken we gebruik van een algemeen communicatieplatform, waarop alle veiligheidsissues en evaluaties zijn vermeld. In de business houdt men dat in een eigen omgeving bij, en communiceert men zelf op basis van relevantie naar de betrokken persoon of partij. Of dit het door ons gewenste resultaat oplevert, is op dit moment lastig te zeggen. 

Algemeen en business specifiek proberen we zoveel mogelijk risico’s te inventariseren. Hierbij is het best lastig om een eenduidige zienswijze te hanteren bij een enorme diversiteit aan projecten die we verzorgen. Er is wat dat betreft toch wel een aanzienlijk verschil tussen een A-pier project op Schiphol, het bouwen van laboratoria of werkzaamheden aan Paleis het Loo. Hoe kun je dan goed van elkaar leren, vanuit de ervaringen die je met elkaar kunt delen? 

Ik kijk liever naar hoe ik de mensen kan bereiken, waardoor ik ze kan beïnvloeden in hun gedrag en hoe ze omgaan met veiligheid. Hoe maken we veiligheid leuk en zorgen we voor een positieve energie? We moeten meer van ‘lacking indicators’ naar ‘leading indicators’; meer van controle naar de positieve resultaten die je met elkaar behaalt. Belonen voor goed handelen, het geven van een goed voorbeeld of het inbrengen van een goed idee om de betrokkenheid te vergroten. 

‘Papegaaien’ om te zorgen dat iets gaat gebeuren

Ieder jaar reik ik de Papegaai Trofee uit. Een trofee met een knipoog, maar wel met een duidelijk doel voor ogen. Veiligheid, orde en netheid moet je herhalen. Je moet blijven ‘papegaaien’ om te zorgen dat iets gaat gebeuren. Natuurlijk is de toekenning aan de winnaar volledig subjectief, maar het gaat ons juist om het bevorderen van de positieve aandacht rondom veiligheid, orde en netheid. We moeten oog houden voor een gezonde combinatie tussen wat je moet doen ten opzichte van wat je met elkaar hebt bereikt. 

Doordat we bij Heijmans veiligheid echt op nummer 1 zetten, geef je het thema ook daadwerkelijk lading. Je mag bij ons ook echt tijd besteden aan veiligheid, voordat je daadwerkelijk aan de gang gaat. We zijn natuurlijk allemaal oplossers en stenenstapelaars en willen in de kern gewoon aan de slag. Dat zit nu eenmaal in onze aard. Juist daarom is het belangrijk dat we de ruimte bieden om na te denken hoe we iets gaan doen, voordat we het gaan doen. Stel je voor dat het fout gaat. Het bieden van die ruimte geeft direct een andere drive.

We zijn ons bewust dat wij, ten opzichte van de markt, best wat voorlopen op veiligheid en dat nog niet iedereen op ons niveau zit qua veiligheidsdenken en/of handelen. Soms kan er gewoonweg sprake zijn van een cultuurverschil, wanneer we bijvoorbeeld met een buitenlandse partij werken. Wij kijken daarom ook serieus naar onze eigen rol in hoe wij ook deze partijen goed kunnen faciliteren om op ons veiligheidsniveau te komen. We overwegen om op dit vlak zelf de veiligheidsopleiding en/of toolboxen te gaan organiseren, zodat we zeker weten dat partijen kennis hebben van het veiligheidsniveau dat wij verlangen. 

Heijmans Infra werkt bijvoorbeeld samen met een bureau dat flexarbeid aanbiedt. Met dit bureau zijn duidelijke afspraken gemaakt over het gewenste niveau van veiligheidsbewustzijn van de mensen die geplaatst worden. Dus naast VCA hebben zij ook een Heijmans-training gehad, omdat ze op een Heijmans-werk worden geplaatst. 

We moeten verder kijken dan onze eigen wereld

Onze sector heeft te maken met verandering en derhalve moeten we onszelf ook dwingen verder te kijken dan onze eigen wereld. Op de utiliteitsprojecten loopt tegenwoordig 80-90% personeel van onderaannemers. Je moet dus wel verder kijken in de keten hoe we het door ons gewenste veiligheidsniveau kunnen borgen. Dat is best nog zoeken en soms ook lastig, maar daar maken we wel tijd voor. Van belang is het dan om te kijken wat je extern inhuurt en wat je zelf organiseert, want de eigen lijn blijft uiteindelijk het sterkst. 

Ik geef bijvoorbeeld volgende week een toolbox over ultrafijnstof. Doordat ik zelf op de werkplek voor de groep ga staan, geeft dat toch een andere lading. Ik toon daarmee mijn persoonlijke betrokkenheid en laat zien dat ik het belangrijk vind om in contact te zijn met de operatie. Ik vind dat dat ook een signaal is dat je moet willen afgeven als je zegt dat veiligheid op nummer 1 staat. Want voorbeeldgedrag blijft uiteindelijk enorm belangrijk. 

Wat je preekt, moet je ook beleven! 

De veilige bouwplaats komt ook graag langs bij jou op de bouwplaats. Een veiligheidscultuur maken we samen!

“Veiligheid is als het groeien van gras”